Historia

     Nazwa Gródek pochodzi od obronnego grodu, który znajdował się w granicach dzisiejszej miejscowości w czasach wczesnohistorycznych. Po białorusku i w miejscowej gwarze miejscowość ta nazywa się Haradok i oznacza miasteczko.

    Wzmianki historyków o istnieniu prawosławia w Gródku sięgają XIV wieku. Z przekazów historycznych dowiadujemy się, że w Gródku od połowy XIV wieku znajdowała się główna siedziba rozległych dóbr możnego prawosławnego rodu Chodkiewiczów. Syn Jana Chodkiewicza, Aleksander, będący człowiekiem religijnym, zbudował w Gródku cerkiew i monastyr. Miało to miejsce ok. 1490 roku. Do monastyru i cerkwi, która była pod wezwaniem Świętego Jana Teologa sprowadził mnichów z góry Athos (inna wersja podaje, iż mnisi do monasteru w Gródku sprowadzeni byli z Kijowa). Dwa lata później mnisi otrzymują pozwolenie na przeniesienie monasteru w inne, bardziej ustronne miejsce - nad rzekę Supraśl. Dało to początek powstania monasteru i miasta Supraśl .

    Po III rozbiorze Polski, Gródek znalazł się na terytorium Prus. Dopiero po zawarciu pokoju w Tylżycy w 1807 r. obwód Białostocki przyłączony został do Rosji, a Gródkowi przywrócono jego wschodnie zaplecze.

    W pobliżu Gródka, podczas powstania styczniowego, była stoczona jedna z bitew -pod Waliłami (20 kwietnia 1863 r.).

    W 1867 roku Gródek utracił prawa miejskie. Nadal rozwijał się jako osada fabryczna. Administracyjnie cerkiew gródecka należała do dekanatu białostockiego diecezji Litewskiej. W 1875 roku w skład parafii wchodziły następujące miejscowości: Gródek, oraz wsie: Waliły, Załuki, Dzierniakowo, Pieszczaniki, Słuczanka, Mieleszki, Bielewicze, Kopcy, Zarzeczany i Józefowo.

    Parafia posiadała cztery etatowe stanowiska: proboszcza, pomocnika proboszcza i dwóch psalmistów. Liczba wiernych w 1877 roku wynosiła 5430 osób. Szkolnictwo cerkiewne w Gródku powstało w 1863 roku. Miejscowy proboszcz ks. Julian Skalski otworzył parafialną szkołę w wynajętym domu. Było w niej 40 uczniów (38 chłopców i 2 dziewczyny), zaś w 1879 roku -120 chłopców. W lutym 1884 roku na terenie parafii zostały otwarte szkoły gramoty.

    Cerkiew w Gródku zbudowano w 1858 r. W zachowanych do dnia dzisiejszego zapisach na tema parafii gródeckiej czytamy: "cerkiew drewniana, dzwonnica również. Ogrodzenie z kamienia". W roku 1862 wybudowana zostaje cerkiew cmentarna p.w. Pokrowy Bogurodzicy.

    W 1901 roku parafia gródecka weszła w skład nowoutworzonej diecezji Grodzieńskiej. Na jej terenie istniały 4 cerkiewne szkoły parafialne, jedna szkoła gramaty, "narodnoje uczyliszcze" i żeńska szkoła cerkiewno-parafialna.

    Podczas l wojny światowej w 1915 r. większość ludności była ewakuowana w głąb Rosji. Po powrocie z uchodźctwa parafia znalazła się w nowych warunkach odrodzonego Państwa Polskiego. W roku 1943 drewniana cerkiew parafialna spłonęła. W trzy lata później położono kamień węgielny pod nową, piątą z kolei od czasu założenia klasztoru, cerkiew. W roku 1970 nastąpiło jej uroczyste wyświęcenie, w której budowę wiele trudu włożyli proboszcz - późniejszy Metropolita Warszawski i całej Polski Bazyli Doroszkiewicz.

    W maju 1960 parafię w Gródku objął stryjeczny brat Metropolity Bazylego, jego współimiennik ks. Włodzimierz Doroszkiewicz, mianowany wkrótce potem dziekanem gródeckim. W 1979 roku nowym proboszczem został ks. Aleksander Wysocki, który wkrótce odmówił pełnienia tego stanowiska. Proboszczem został ks. Grzegorz Szyryński, minowany jednocześnie dziekanem okręgu gródeckiego.

    W związku z wyjazdem ks. prof. Grzegorza Szyryńskiego do USA, na mocy dekretu J.E. Najprzewielebniejszego Sawy, Arcybiskupa Białostockiego i Gdańskiego z dniem 01.09.1990 roku proboszczem został ks. mgr Prot. Mikołaj Ostapczuk.

    W 1991 roku powstaje Bractwo Młodzieży Prawosławnej prężnie działające do dnia dzisiejszego. Od października 1990 r. rozpoczął działalność chór młodzieżowy pod dyrekcją Jerzego Ostapczuka. W 1992 r. do parafii w Gródku przychodzi ks. Eugeniusz Michalczuk, któremu powierzono funkcję wikariusza.

    W 1992 r. ks. Mikołaj Ostapczuk rozpoczął remont zewnętrzny cerkwi, który to wykonywała grupa remontowa z Klecka (Białoruś). Pod fachowym nadzorem inżynierów - Bazylego Krysiuka i Mikołaja Wawreniuka - prace remontowe objęły całość zewnętrznego budynku wraz z dachem oraz bramę wejściową. W październiku 1993 roku rozpoczęto prace związane z konserwacją przepięknych dębowych "kiotów", znajdujących się w wewnątrz cerkwi. Do ich wykonania sprowadzono specjalistów z Poczajewa na Ukrainie. Sprowadzono również odpowiednie drewno, z którego dorobiono brakujące elementy. W konserwacji znalazły się również ikony: "Żon Mironosic", Archanioła Gabriela i inne.

    W 1995 r. renowacją objęto kolejne elementy wyposażenia świątyni m.in. "panikadiła". Uwieńczeniem prac remontowych był nowy wspaniały ikonostas z włoskiego marmuru białego, który osadzony został na kondygnacji granitowej koloru szarego.

    W 1995 roku powstaje kolejny chór młodzieżowy pod dyrekcją Elżbiety Kondrusik, który do dnia dzisiejszego śpiewa na nabożeństwach oraz reprezentuje parafię na różnego rodzaju przeglądach i festiwalach.

    W 1998 r. ks. Ostapczuk przeprowadził gruntowny remont budynku obok plebani tzw. starej mleczarni, gdzie powstał dom dla potrzeb parafii (obecnie zamieszkuje go gródecki psalmista), oprócz tejże inwestycji powstała także bardzo potrzebna świetlica parafialna dla użytku wiernych (dzieci, młodzieży i dorosłych).

    Za ważny akcent historyczny należy uznać fakt nagrodzenia, jako pierwszego w tejże parafii, w ks. Mikołaja Ostapczuka mitrą. Miało to miejsce w 1999 roku.

    W 2002 r. dzięki ofiarności wiernych zawieszono nowy komplet dzwonów o przepięknym brzmieniu i wyglądzie. Gródecka cerkiew to jedna z niewielu, która jest wyposażona w dobrany do siebie intonacyjnie komplet dziewięciu dzwonów.

    W 2005 roku rozpoczęto remont cerkwi - remont dachu, czyli wymianę uszkodzonych elementów więźby dachowej i pokrycie wszystkich kopuł "złotą" blachą, dachu zaś aluminiową, powlekaną w kolorze zielonym.

   Została zbita cała elewacja cerkwi, położony nowy tynk. Świątynię pomalowano. Zrobiono obróbki blacharskie dzwonnicy i okien. Remont objął też fundamenty i cokół. Położono opaskę wokół cerkwi. Rozległe schody i podjazd zostały wyłożone polnymi kamieniami, co pozwoliło osadzić świątynię w miejscowym klimacie. Do cerkwi prowadzą nowe, dwuskrzydłowe dębowe drzwi.

    Przeprowadzono kapitalny remont kaplicy cmentarnej, dzięki czemu przywrócono jej pierwotny (XIX wieczny) wygląd. Kaplica została wzbogacona o kopułkę ze złotej blach, której szczyt zwieńczył złoty krzyż.

    W ciągu ostatnich lat zmienił się również wygląd wewnątrz świątyni. W roku 2008 powieszono nowe piękne panikadiło, pojawiły się nowe świeczniki, dywany. W cerkwi zainstalowano lampy solarne, których zadaniem jest ogrzewanie wnętrza świątyni.

    Gródecką cerkiew oświetla iluminacja. Lampy wydobywają z mroku najbardziej charakterystyczne detale architektoniczne cerkwi.

Monika Gościk